De kloof tussen kiezer en Kamer wordt steeds groter. Het beeld van krijsende en bekvechtende politici almaar gênanter. Een zorgelijke ontwikkeling want niemand is gebaat bij een gapend gat tussen de volksvertegenwoordiging en ‘het volk’. De leden van politieke partijen zijn bij uitstek in staat om een brug te slaan tussen Den Haag, de keukentafel en de sportkantine. Heb daarom aandacht voor de kracht van politieke verenigingen en de mensen die zich hiervoor inzetten. Slechts dan heeft het huidige politieke bestel toekomst.
Nederland kent een sterk gefragmenteerd politiek landschap met 50 progressieve en 100
conservatieve zetels in de Tweede Kamer. De ene helft economisch meer liberaal, de andere helft meer collectivistisch. Met een derde kosmopolieten en een derde nationalisten. En dan nog een flinke groep getuigenispartijen die niet vooraan staan als het om het nemen van regeringsverantwoordelijkheid gaat.
Het grote voordeel van de versnippering zijn de uitgesproken standpunten en principiële helderheid van veel partijen. Iedere partij zegt onomwonden waar zij voor staat. Bijna iedere fractievoorzitter neemt een duidelijke positie in. Dat leidt ertoe dat sterk uiteen lopende ideeën en ideologieën verbonden moeten worden in brede coalities. Persoonsgebonden bewegingen zullen uit lijfsbehoud niet snel aan kabinetten deelnemen. Wat de bal legt bij inhoudelijk verankerde politieke partijen.
Om de potpourri aan ideeën te verankeren is politiek uitruilen noodzakelijk om tot werkbare compromissen in een regeerakkoord te komen. Kiezers pikken echter niet zomaar elk compromis en eisen inhoudelijke herkenbaarheid. Ze vragen hun leiders verantwoording af te leggen voor zaken die zijn uitgeruild. Het belang dat leden en kiezers hechten aan transparantie en duiding leeft regelmatig op gespannen voet met de dagelijkse realiteit aan het Binnenhof.
Politieke partijen blijven in zo’n omgeving staan wanneer er sprake is van oprecht partijdualisme. Politieke vertegenwoordigers moeten het uitruilen steeds beter publiekelijk willen uitleggen aan hun achterban. Helemaal wanneer ze uit trouw aan een regeerakkoord voor een plan stemmen dat afwijkt van hun eigen idee en de voorkeur van die achterban. Helder partijdualisme kan pijn doen, maar is de enige manier om vertrouwen vast te houden. Het ziet er naar uit dat discussie rond het klimaatakkoord, de toegang tot het rechtssysteem en de dividendbelasting een nieuwe testcase
wordt voor het partijdualisme in verschillende coalitiepartijen.
We willen het failliet van het politieke stelsel voorkomen. Daarvoor zijn sterke politieke verenigingen nodig. De leden van deze verenigingen houden de vertegenwoordigers continue de spiegel voor en wijzen hen publiekelijk – soms op het ongemakkelijke af – op de winst, maar ook de negatieve kanten van een politieke uitruil. Als we dat goed met elkaar doen kunnen leden de brug te slaan naar de kiezer. Het belangeloos en met het hart en ziel uitdragen van idealen, ideeën en compromissen is aansprekender dan professioneel strategisch zenden. Sterke politieke verenigingen zijn onontbeerlijk voor toegankelijke politiek.
Als land hebben we ervoor gekozen deze cruciale maatschappelijke functies te vervullen met budgetten die schraal afsteken bij dat van een dorpsvoetbalclub en met publieke investering die de laagste van Europa is. Dat politieke verenigingen nog zo vitaal zijn toont de kracht van de huidige vrijwilligersorganisaties. Koester daarom de inspanningen van de leden en hun diversiteit aan talent en ideeën, die permanent bij die politieke verenigingen op-poppen. Erken de belangrijke rol die de leden spelen in de vertaalslag naar de straat en hun rol om te zorgen voor betere afstemming tussen lokale, regionale, landelijke en Europese politieke agenda’s. Dat kan door te zorgen voor nog meer inhoudelijke discussie, het expliciet bespreken van uitruilen en winst- en verliespunten, de doorstroom van talent en echte verkiezingen van een volgende lijsttrekker. Dat zal vuurwerk brengen
en niet altijd makkelijk zijn voor een regeringsploeg. Maar het is de prijs waard, want Nederland vaart wel bij sterke politieke verenigingen die de brug slaan tussen kibbelende Kamerleden en zoekende kiezers.
Wimar Jaeger
Wimar Jaeger is kandidaat voorzitter van D66
